Muzyka na Krecie

Tradycyjna muzyka kreteńska, muzyka folkowa nazywana kritika ( gr. Κρητικά ), jest muzyką wobec której nie można zostać obojętnym. Charakterystyczne  dźwięki bouzuki oraz liry, czyli dwóch typowych kreteńskich instrumentów, sprawiają, że tę muzykę można kochać albo jej nienawidzić.

Muzyka, którą można usłyszeć w tradycyjnych domach na kreteńskich wioskach, jest muzyką nieprzewidywalną. Raz  skoczna, raz melancholijna, najczęściej w takcie 7/8 lub 9/8, instrumentalna, bądź z bardzo charakterystycznym śpiewaniem, brzmiącym niekiedy jak łamiący się głos.

Tradycyjne instrumenty, które wykorzystywane są w Kritika, to wspomniane wcześniej bouzouki , które przybyło do Grecji na początku XIX wieku z Azji Mniejszej, trzystrunowa lira oraz lauto, będące rodzajem lutni.

Wszystkie te instrumenty są instrumentami strunowymi, w dodatku szarpanymi, co również wiele możne nam powiedzieć o kreteńskiej muzyce.

Oczywiście, poza wspomnianymi instrumentami, Kreteńczykom nie są obce i inne  instrumenty muzyczne.

Wymienić możnaby „hiaboli”, czyli drewniany flet oraz ntaoulaki

Jak wiemy, historia Krety jest bardzo bogata i zróżnicowana, co można również odczuć w muzyce...

Wprawne ucho dostrzeże w niej liczne wpływy orientalne oraz etniczne. Dlaczego? Bowiem przez lata najrozmaitszych wpływów, to azjatyckich, to egipskich,  bogactwo muzyczne na Krecie wciąż się powiększało, co w rezultacie doprowadziło do stworzenia unikatowego,  przepełnionego najróżniejszymi dźwiękami, stylu muzycznego.

Można wskazać parę podstawowych motywów muzyki kreteńskiej, są to ‘ritzika’, będąca szybką i skoczną muzyką, nie bez powodu nazywaną też muzyką rebeliantów, Erotokriti, które powstało ze złączenia dwóch słów – Erota oraz Kriti, co oznacza ‘miłość’ oraz ‘Kreta’. Jak można się domyślić, są to utwory miłosne, które powstały na podstawie słynnego na Krecie poematu „Erotokritos” , równie słynnego kreteńskiego poety - Vincenzo Cornaros. Można zaryzykować stwierdzenie, że erotokriti są najbardziej charakterystycznymi melodiami a Krecie, niekiedy złośliwie nazywane prze zobcokrajowców zawodzeniem ;-).

Trzeci, ostatni już rodzaj utworów muzyki kreteńskiej to ‘amanes’, równie popularny w Turcji, głownie w Smyrnie.

Muzyka dla Kreteńczyków, jak i dla wszystkich Greków, jest bardzo ważna. Przy każdej uroczystości można usłyszeć dźwięki tradycyjnych instrumentów, Grecy są wspaniałymi wokalistami i śpiewać mogą o każdej porze i w każdym miejscu.

Zachęcamy do posłuchania nie tylko nowoczesnej, greckiej muzyki pop, której też absolutnie nie negujemy, ale warto wiedzieć, czym cieszą ucho bardziej tradycyjni Kreteńczycy.

Jeżeli chcemy posłuchać kreteńskiej muzyki na żywo, zwróćmy uwagę na licznie porozwieszane plakaty na drzewach, słupach i wszędzie gdzie tylko się da, przedstawiające Kreteńczyków trzymających lirę, bouzuki lub inny instrument, informujących o nadchodzących koncertach.

Tańce ludowe

Większość z nas widziała film Grek Zorba, w którym główny bohater, w którego wcielił się Anthony Quinn,  za  rozwiązanie niemal każdego problemu, uważał…taniec.

Owy taniec, który jest tematem przewodnim filmu, i który potocznie nazywa się tańcem „Zorba”, w rzeczywistości nosi nazwę Syrtaki. Syrtaki nie jest jednak tańcem ludowym, swoje korzenie ma w tańcu Hasapiko, pochodzącym z kolei z Konsantynopola.

Jakie zatem tańce tradycyjnie wykonuje się na Krecie?

Sousta, zwany również Maleviozitis, jest bardzo żywym tańcem, tańczonym w parach przez kobiety i mężczyzn. Takt Sousty wynosi 2/4, kroki przypominają ciągłe, delikatne podskakiwanie. Mawia się, że sousta jest tańcem kochanków kreteńskich.

Pentozalis –tradycyjny taniec wykonywany przez mężczyzn, jego nazwa wzięła się z powiązania dwóch słów – ‘pende’ oraz ‘zala’ czyli ‘pięć kroków”, jednak z czasem z 5głównych kroków powstało 9.  Pentozalis jest wojennym tańcem, bardzo widowiskowym. Tancerze stoją w jednej linii trzymając się za ramiona, zaś co ten, który stoi z samym brzegu, co jakiś czas wykonuje widowiskowe podskoki. Pentozalis wywodzi sięz Rethymno, jednak dziś tańczony jest na całej Krecie, a niekiedy na potrzeby wieczorów kreteńskich, razem z kobietami. To, co pozostało niezmienione to to, że taniec ten ma symbolizować rewolucję, heroizm i jednocześnie nadzieję. Mężczyźni tańczący Penozalis, mają przyodziane głowy w Sariki, tradycyjne, kreteńskie chusty ręcznie robione w górach.

Syrtos, zwany też  Tsirighetikos  - taniec bardzo popularny na różnego rodzaju festiwalach i weselach, wywodzący się z regionu Kissamos.  W odróżnieniu od pozostałych tańców, Syrtos jest tańcem spokojnym, tancerze – kobiety i mężczyźni, tańcząc tworzą okrąg, który na przemian się rozszerza i zmniejsza.

Kastrinos – Najbardziej męski taniec, nazwa pochodzi od Kastro, niegdysiejszego zamku w Heraklionie. Jego istota polega przede wszystkim na bardzo szybkim tempie i imponujących figurach wykonywanych przez tancerzy. Jest to jeden z najtrudniejszych, ale zarazem najbardziej popularnych tańców na Krecie.

Będąc na Krecie, warto wybrać się na wieczór kreteński z prawdziwego zdarzenia, a jeśli nie będziemy mieli takiej okazji, to chociaż na mniejszy – wiele tawern raz w tygodniu zaprasza tancerzy, którzy przyciągnąć mają  klientelę.